Κολοκοτρωνέικο (μικροΜέγα) - Νίκος Πλατής

"Η άγνοια είναι μεταδοτική". Αυτό το απόσταγμα σοφίας του παππού του συγγραφέα και ιστοριοδίφη Νίκου Πλατή επιδιώκει να ανατρέψει ο ίδιος με το τελευταίο του θεματικό λεξικό/ιστορικό δοκίμιο, το μικροΜέγα "Κολοκοτρωνέικο". Πρόκειται για ένα λεξικό με δεκάδες λήμματα, βασισμένο κυρίως στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, μιας από τις σημαντικότερες μαρτυρίες της ιστορίας του Μοριά κατά την Επανάσταση του 1821. Λέξεις, φράσεις και μνήμες του Γέρου του Μοριά ζωντανεύουν με γλαφυρό τρόπο μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, εμπλουτισμένες με ιστορικές μαρτυρίες και πληροφορίες άλλων αξιόπιστων πηγών καθώς και με τον λεπτό, σχεδόν αδιόρατο, σαρκασμό του συγγραφέα.

Το "Κολοκοτρωνέικο" αποτελείται από α) μια εισαγωγή όπου ο συγγραφέας μας πληροφορεί για τα κίνητρά του να καταπιαστεί με αυτό το κοπιαστικό εγχείρημα καθώς και τις ιδιαιτερότητες του έργου, β) ένα σύντομο ιστορικό χρονολόγιο του Μοριά, γ) το κυρίως σώμα του λεξικού με δεκάδες λήμματα ταξινομημένα αλφαβητικά και δ) ένα σύντομο ιστορικό χρονολόγιο των δύο αιώνων ζωής της Ελλάδας, όλα διανθισμένα με την σκωπτική ματιά του συγγραφέα.

Κάθε λήμμα του αποτελεί και μια αυτοτελή μικροϊστορία. Όλες μαζί οι ιστορίες συνθέτουν ένα παζλ που επιτρέπει στον αναγνώστη να "ζήσει" σκηνές από την καθημερινότητα των υπόδουλων και επαναστατημένων Ελλήνων. Αποτελεί επίσης το κλειδί ώστε να παρακολουθήσει κανείς τις δυσνόητες εκμυστηρεύσεις του Κολοκοτρώνη χωρίς να έχει ειδικές ιστορικές ή λεξιλογικές γνώσεις, αφού άγνωστα πρόσωπα, λέξεις ή φράσεις της εποχής (όπως για παράδειγμα "Αλή Φαρμάκης", "αμπαντονάρω", "Ανάπολη", "γράνα", "έκανε σεΐρι", "κάμω μπέσα" και άλλες) παρουσιάζονται, επεξηγούνται και αναλύονται με τρόπο αφηγηματικό.

Ένα από τα στοιχεία του βιβλίου που απόλαυσα είναι ότι περιλαμβάνει πολλές ιστορικές πληροφορίες και "λεπτομέρειες" που η επίσημη εθνική ιστορία αποσιωπά. Συγκράτησα τον προ-επαναστατικό μισθοφορικό βίο του Κολοκοτρώνη στην υπό Αγγλική κατοχή Αγία-Μαύρα (Λευκάδα), την επιθυμία των Μοραϊτών να επανέλθουν σε καθεστώς Τουρκοκρατίας μην αντέχοντας την σκληρή τριακονταετή Βενετοκρατία (1688-1715), τον έκλυτο βίο του Λόρδου Μπάιρον καθώς και την διαμάχη ανάμεσα στον Κολοκοτρώνη και τον στρατηγό Γρίβα για την προίκα της κόρης της Μπουμπουλίνας, που λίγο έλειψε να οδηγήσει σε νέο εμφύλιο πόλεμο.

Επίσης με εντυπωσίασε το πλήθος της συλλογής πινάκων που απαθανατίζουν γεγονότα ή πρόσωπα της εποχής καθώς και η -πάντα με χιούμορ- σύνδεση που γίνεται με σύγχρονες καταστάσεις μέσω φωτογραφικού υλικού. Το "σχεδόν αδιόρατο" χιούμορ είναι χαρακτηριστικό του συγγραφέα και διατρέχει το έργο σε όλες τις σελίδες του, ενώ το μέγεθος και η δυσκολία της έρευνας στην οποία προέβη φαίνεται, πέρα από το πλήθος του φωτογραφικού υλικού, και από το μέγεθος της βιβλιογραφίας.

Ο αναγνώστης χρειάζεται βέβαια να προσέξει τον τρόπο που θα προσεγγίσει αυτό το έργο. Επειδή πρόκειται για λεξικό, η ανάγνωση δεν μπορεί να γίνει γραμμικά, με τη σειρά αρίθμησης των σελίδων (όπως μάταια προσπάθησα να κάνω εγώ στην αρχή) αλλά κυκλικά, με αλλεπάλληλο μπρος-πίσω στις διάφορες σελίδες και λήμματα ώστε τελικά να συνθέσει όλο το παζλ της ιστορίας.

Το "μικροΜέγα Κολοκοτρονέικο" αποτελεί ένα ψηφιδωτό "λεξικογραφημένων" ιστοριών που μας δίνει μια πιο αντικειμενική και καθαρή εικόνα και εποπτεία της ζωής των Ελλήνων, τόσο στα χρόνια της υποδούλωσής τους, όσο και στα επαναστατικά χρόνια αλλά και μεταγενέστερα. Η γλαφυρότητα της αφήγησης και το ιδιαίτερο χιούμορ του συγγραφέα το καθιστούν προσιτό και ενδιαφέρον στον αναγνώστη, ενώ το πλούσιο υλικό της εικονογράφησής του κεντρίζει. Όλα τα παραπάνω στοιχεία του ανοίγουν την όρεξη για ένα "Μέγα Κολοκοτρωνέικο" εκατοντάδων λημμάτων...

Το απόσταγμά μου από την τριβή μου με το "μικροΜέγα Κολοκοτρωνέικο" είναι ότι οι (εθνικοί ή μη) ήρωες και τα πρότυπα μας εξακολουθούν να είναι άνθρωποι και, ως τέτοιοι, χαρακτηρίζονται και από ελαττώματα. Η ανάδειξη των ελαττωμάτων αυτών έχει μεγάλη σημασία, καθώς έτσι καθίστανται άνθρωποι και όχι θεοί στα μάτια μας. Από τη μια τα επιτεύγματά τους τους καθιστούν ινδάλματα, από την άλλη όμως είναι τα ελαττώματά τους που τους κάνουν ανθρώπους. Κι αυτός ο "ανθρωποποιητικός" και αντικειμενικός τρόπος προσέγγισης της ιστορίας είναι ίσως ο μοναδικός που θα μας επιτρέψει να ξεπεράσουμε οι ίδιοι τις δικές μας αδυναμίες και να βελτιωθούμε, ώστε κάποια στιγμή (ίσως) να συναγωνιστούμε τα επιτεύγματά τους. Η ιστορία θα πρέπει να ξεφύγει από τον στόχο της έθνο-γέννεσης, μέσω του επίσημου εθνικού μύθου και της επιλεκτικής αφήγησης-αποσιώπησης γεγονότων, και να υπηρετήσει τον αντικειμενικό-επιστημονικό ανθρωποκεντρικό σκοπό της.

"Κολοκοτρωνέικο (μικροΜέγα)", Νίκος Πλατής, εκδ. "Οι εκδόσεις των συναδέλφων", σελ. 256

https://ekdoseisynadelfwn.wordpress.com/2019/12/10/%ce%bd%ce%af%ce%ba%ce%bf%cf%82-%ce%b4-%cf%80%ce%bb%ce%b1%cf%84%ce%ae%cf%82-%ce%bc%ce%b9%ce%ba%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%ad%ce%b3%ce%b1-%ce%ba%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%ba%ce%bf%cf%84%cf%81%cf%89%ce%bd/