Το Ηλεκτρικό Πρόβατο - Φίλιπ Κ. Ντικ

Το βιβλίο που ενέπνευσε την ταινία "Blade Runner", από έναν από τους κορυφαίους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, τον Φίλιπ Κίντρεντ Ντικ (A Scanner Darkly, Minority Report και άλλα).

Η Γη είναι κατεστραμμένη. Όσοι έχουν την ατυχία να ζουν σε αυτή είναι καταδικασμένοι να εισπνέουν τη ραδιενεργή σκόνη που έχει πλημμυρίσει τα πάντα. Ο Ρικ Ντέκαρντ, κυνηγός επικυρηγμένων ανθρωποειδών (Blade Runner), ονειρεύεται να αποκτήσει ένα πραγματικό ζώο, σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης και κύρους. Το ηλεκτρικό του πρόβατο, απομίμηση πραγματικού, τον καταθλίβει. Η ευκαιρία θα του δοθεί όταν θα κληθεί να "αποσύρει" (=σκοτώσει) έξι εξελιγμένα ανθρωποειδή, τύπου Nexus-6, έναντι παχυλής αμοιβής.

Ο Φίλιπ Κ. Ντικ κατορθώνει να περικλείσει σε μόλις 264 σελίδες σημαντικούς προβληματισμούς και ιδέες που η καθεμιά τους θα μπορούσε να αποτελέσει ξεχωριστό μυθιστόρημα. Κεντρικός άξονας του έργου είναι η πάλη ανάμεσα στον άνθρωπο και την μηχανή (αυτό που σήμερα αποκαλούμε τεχνητή νοημοσύνη-artificial intelligence), ανάμεσα στην ελευθερία βούλησης και τον αυστηρό προγραμματισμό. Αυτό που κάνει τους ανθρώπους να ξεχωρίζουν (πάντα κατά την άποψη του συγγραφέα) είναι η ενσυναίσθηση του πόνου του άλλου, ανθρώπου ή ζώου, κάτι που φαίνεται να μη διαθέτουν τα ανδροειδή, παρά το γεγονός ότι έχουν κατασκευαστεί και προγραμματιστεί ώστε να μοιάζουν με άνθρωπο.

Άλλοι προβληματισμοί του συγγραφέα που διαφαίνονται είναι η οικολογική καταστροφή της Γης, προϊόν παγκόσμιου πυρηνικού πόλεμου, η παντοδυναμία των πολυεθνικών (πολυπλανητικών) εταιριών, η δύναμη και ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. στην χειραγώγηση των πολιτών και η φιλοσοφία-θρησκεία ως απειλή για το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα.

Η εξέλιξη της πλοκής είναι γρήγορη και δεν με κούρασε σε κανένα σημείο. Κύρια οπτική γωνία είναι αυτή του Ντέκαρντ, αλλά υπάρχουν κεφάλαια όπου η αφήγηση δίνεται από την οπτική άλλων ηρώων.

Οι αμφιταλαντεύσεις των ηρώων είναι ένα στοιχείο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει. Ο Ρικ Ντέκαρντ βρίσκεται σε σύγχυση. Το κίνητρό του να αποκτήσει ένα πραγματικό ζώο, ιδέα που του έχει δημιουργηθεί από τα κατεστημένα κοινωνικά πρότυπα της εποχής του, έρχεται συχνά σε ρήξη με την αμφιβολία του για το τι είναι πραγματικά ζωντανό: Είναι ζωντανά τα ανδροειδή που καλείται να αποσύρει; Είναι δυνατόν να υπάρξουν συναισθήματα ανάμεσα σε έναν άνθρωπο και ένα ανδροειδές; Μήπως τελικά το ηλεκτρικό του πρόβατο είναι επίσης ζωντανό; Τι σημαίνει τελικά να "είσαι ζωντανός"; Σε ορισμένα σημεία της ιστορίας ο Ντέκαρντ θα θα αμφιβάλλει ακόμη και για την ίδια τη δικιά του την ύπαρξη...

Το ίδιο ενδιαφέροντες είναι και οι υπόλοιποι ήρωες, ενώ με κέντρισε και η προσπάθεια του συγγραφέα να σκιαγραφήσει σε κάποια κεφάλαια τον "ψυχισμό" των ίδιων των ανδροειδών. Πάντως όσοι έχουν δει την ταινία θα εκπλαγούν με το βάθος του ψυχισμού των ηρώων (στην ταινία μοιάζουν πιο επιφανειακοί), καθώς και με την εντελώς διαφορετική πορεία που χαράζει η πλοκή. Το "Ηλεκτρικό Πρόβατο" μπορεί να ενέπνευσε μεν το "Blade Runner" στη βασική του ιδέα, αλλά διαφέρει ριζικά από αυτό. Πρόκειται τελικά για δύο διαφορετικές ιστορίες (ταινία και βιβλίο) με ξεχωριστή πλοκή, αλλά στηριζόμενα στην ίδια κεντρική ιδέα.

"Το Ηλεκτρικό Πρόβατο" χαρακτηρίζεται από το βάθος των προβληματισμών του συγγραφέα για την ύπαρξη και τη φύση της ζωής και της ελεύθερης βούλησης καθώς και για τη μορφή, τη βιωσιμότητα και την ανατροπή του κυρίαρχου πολιτικοκοινωνικού αφηγήματος. Οι προβληματισμοί αυτοί, σε συνδυασμό με την γρήγορη εξέλιξη της πλοκής και τις αμφιταλαντεύσεις των ηρώων, το καθιστούν ένα κλασικό ανάγνωσμα. Ο Φίλιπ Κ. Ντικ τόλμησε ήδη από το 1968, έτος πρώτης κυκλοφορίας του βιβλίου, να καταπιαστεί με μια θεματική στραμμένη τόσο στο αύριο όσο και στην καρδιά της ίδιας της ύπαρξης του ανθρώπου. Μια θεματική που απασχολεί ήδη και πρόκειται να μας απασχολήσει όλο και περισσότερο στο μέλλον. Δεν είναι καθόλου τυχαία η μεταφορά του "Ηλεκτρικού Προβάτου" και άλλων μυθιστορημάτων του στη μεγάλη οθόνη με αδιαμφισβήτητη επιτυχία.

"Το Ηλεκτρικό Πρόβατο", Φίλιπ Κ. Ντικ, μτφ. Δημήτρης Αρβανίτης, εκδ. Κέδρος, σελ. 272, 2015

https://www.kedros.gr/product/8532/ilektriko-probato.html