Η Τάρα Γουέστοβερ ζει στα βουνά του Άινταχο, κοντά στη φύση, υπό τους αυστηρούς κανόνες που έχει θέσει ο πατέρας της, ένας φονταμενταλιστής Μορμόνος που πιστεύει ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει. Στην πολυμελή αυτή οικογένεια η Τάρα και τα αδέλφια της δεν πηγαίνουν σχολείο, ούτε στον γιατρό όταν αρρωσταίνουν. Δουλεύουν στη μάντρα με τα παλιοσίδερα του πατέρα τους, ενώ η μητέρα τους, που εργάζεται ως εμπειρική θεραπεύτρια και μαία, αναλαμβάνει την περίθαλψή τους όταν συμβαίνει κάποιο ατύχημα -και πιστέψτε με, σε αυτή την οικογένεια συμβαίνουν ανησυχητικά πολλά "ατυχήματα"... Ο μόνος τρόπος να ξεφύγει από αυτή την φυλακή που αποκαλεί σπίτι είναι η μόρφωση. Για να τα καταφέρει όμως θα πρέπει να σπάσει τους δεσμούς που τη συνδέουν με την οικογένειά της.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο και μεγαλύτερο αφορά τις εμπειρίες της ως παιδί στα βουνά του Άινταχο. Η αποστέρηση της εκπαίδευσης, τα σωματικά "ατυχήματα", οι συναισθηματικοί εκβιασμοί με σκοπό να ενισχύσουν την εξάρτηση από τον πατέρα, οι εσχατολογικές πεποιθήσεις που διαμόρφωναν όλο το πλαίσιο ζωής της οικογένειας και η κακοποίηση, τόσο σωματική όσο και λεκτική/ψυχολογική, από τον αδελφό της είναι μόνο μερικά από τα κομμάτια που συνθέτουν αυτό το ζοφερό παζλ της παιδικής και εφηβικής της ηλικίας. Ήταν αυτό το μέρος του βιβλίου που με συγκλόνισε περισσότερο, με τα συναισθήματα του θυμού, της αγανάκτησης και της θλίψης να διαδέχονται το ένα το άλλο και πάλι από την αρχή.
Αν και ο αγώνας της Τάρα για τη ζωή της διαφαίνεται ήδη από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, η σύγκρουση με την οικογένειά της εκδηλώνεται πιο έντονα στο δεύτερο και στο τρίτο μέρος της ιστορίας, όπου καταφέρνει να περάσει στο Πανεπιστήμιο και, αργότερα, να φοιτήσει και στο Κέιμπριτζ. Με μεγάλη αφέλεια πίστεψα ότι η μεταπήδηση της στο ακαδημαϊκό πλαίσιο θα ήταν αρκετή ώστε να σπάσει τα δεσμά εξάρτησης από την οικογένειά της. Έκανα μεγάλο λάθος. Ο αγώνας της μέσα από την ακαδημαϊκή της μόρφωση δεν ήταν γραμμικός, αλλά κράτησε πολλά χρόνια και συνοδεύτηκε από τεράστιες ωδίνες και αλλεπάλληλες παλινδρομήσεις στην πρότερη κατάσταση της παιδικής της εξάρτησης. Καθώς ο κόσμος της οικογένειάς της συγκρούεται με την νέα της ζωή, εκείνη βρίσκεται ανάμεσα σε συμπληγάδες που τη διαλύουν ψυχολογικά αλλά και σωματοποιούνται με τη μορφή του έλκους και της αυπνίας. Ο δρόμος είναι μακρύς, οι τύψεις για την "προδοσία" της (έτσι αποκαλείται η μόρφωση από την οικογένειά της) την κυριεύουν κι εκείνη καταρρέει. Θα χρειαστεί να αντλήσει δύναμη από τα τεράστια εσωτερικά της αποθέματα, όσο και από ανθρώπους που πραγματικά ενδιαφέρονται για εκείνη, ώστε να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της και να σταθεί στα πόδια της. Αυτόν τον μετασχηματισμό που τελικά, ύστερα από πολύ κόπο, συντελέστηκε μέσα της, η ίδια τον ονομάζει μόρφωση.
Το βιβλίο έχει γρήγορη ροή ενώ ο τρόπος γραφής της Γουέστοβερ σε κάνει να κολλάς. Χαρακτηρίζεται από ανάδρομες αφηγήσεις οι οποίες όμως δένουν πολύ λειτουργικά με την ροή της αφήγησης δίνοντάς της ώθηση. Ακόμη η συγγραφέας πετυχαίνει γρήγορα και εύκολα την ταύτιση του αναγνώστη με την ηρωίδα. Λόγω των κακουχιών που αυτή περνά έπιασα τον εαυτό μου από πολύ νωρίς να συμπάσχω μαζί της, ενώ τα συναισθήματα που μου γεννήθηκαν ήταν έντονα και εναλλάσσονταν.
Μερικές μόνο από τις αξιομνημόνευτες στιγμές του βιβλίου ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησα ότι η Τάρα δεν γνώριζε τι είναι το "Ολοκαύτωμα" ή ότι έχουν συντελεστεί δύο παγκόσμιοι πόλεμοι ή ότι δεν γνώριζε καν την ημερομηνία γέννησής της. Επιπλέον βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέροντες τους μηχανισμούς εκλογίκευσης που χρησιμοποιούσε για να δικαιολογήσει τους ξυλοδαρμούς από τον αδελφό της, την απόρριψη από τους γονείς της λόγω της "προδοσίας" της ή τα "αμαρτωλά" της ένστικτα όταν την ενδιέφερε κάποιο αγόρι ή όταν φορούσε κάποιο ρούχο που οι δικοί της θεωρούσαν απαράδεκτο και προκλητικό. Ο αγώνας για την μεταμόρφωσή της, πέρα από εξωτερικός ("θέλω να πάω σχολείο, θέλω να σπουδάσω") ήταν πρωτίστως εσωτερικός και αφάνταστα δύσκολος, απαιτώντας από την ίδια να εκριζώσει από μέσα της αντιλήψεις και πεποιθήσεις με τις οποίες είχε εμποτιστεί ήδη από τις πρώτες μέρες της ζωής της. Το να πιστέψεις για παράδειγμα ότι δεν είσαι πόρνη επειδή φοράς κοντή φούστα, ή ότι δεν είναι λειτουργικό να αποδέχεσαι παθητικά τον ξυλοδαρμό σου χωρίς να βγάζεις άχνα ή ότι δεν προδίδεις τον πατέρα σου όταν σπουδάζεις και ότι τέλος πάντων δεν φταις εσύ για όλα, είναι ένας ανήφορος στη θέα του οποίου οι περισσότεροι άνθρωποι θα δείλιαζαν. Το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή είναι να τα βάλεις με τον εαυτό σου και να τον αλλάξεις... Η Τάρα όμως το κατάφερε! Και η συγγραφή αυτού του βιβλίου αποτελεί την περίτρανη απόδειξη.
Η "Μορφωμένη" είναι από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα μέσα στο 2020. Είναι από εκείνα τα βιβλία που καταφέρνουν να σε εμπνεύσουν και που τα θυμάσαι πολύ καιρό αφού τα διαβάσεις. Η μετασχηματιστική αξία της εκπαίδευσης αναδεικνύεται και εκθειάζεται σε αυτήν την αυτοβιογραφία, ενώ ο αγώνας και οι θυσίες που απαιτούνται γι' αυτήν μας εμπνέουν και μας γεμίζουν με θέληση να αναμετρηθούμε με τους δικούς μας εσωτερικούς δαίμονες αλλά και να αντικρίσουμε υπό άλλη σκοπιά πράγματα που θεωρούμε δεδομένα ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.
"Μορφωμένη", Τάρα Γουεστόβερ, μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Ίκαρος, 2019, σελ. 520
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου