Elon Musk. Ιδρυτής της Tesla και της SpaceX και οραματιστής ενός μέλλοντος όπου ο άνθρωπος θα μπορεί να αποικήσει άλλους πλανήτες (αρχής γενομένης από τον Άρη) ενώ οι συνθήκες στη Γη θα είναι περισσότερο "πράσινες". Πρόκειται άραγε για έναν υπερφίαλο, μεγαλομανή και υπεραισιόδοξο επενδυτή ή για έναν καινοτόμο οραματιστή, οι επενδύσεις και οι ενέργειες του οποίου θα διαμορφώσουν ως έναν βαθμό το μέλλον της ανθρωπότητας; Ο βετεράνος δημοσογράφος Άσλι Βανς επιχειρεί να ρίξει φως στο παραπάνω ερώτημα, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Musk μέσα από μια έρευνα που ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια στη Νότια Αφρική και τη φυγή του στις ΗΠΑ, για να καταλήξει στις επιχειρηματικές του επενδύσεις, τις καινοτομίες των εταιριών του καθώς και τις πιεστικές -οικονομικά και ψυχολογικά- καταστάσεις που εκείνος κλήθηκε να διαχειριστεί.
Η συγγραφή βιογραφίας ενός εν ζωή προσώπου είναι ένα εγχείρημα που κρύβει κινδύνους. Ένα πρόσωπο σαν τον Elon Musk έχει φανατικούς οπαδούς αλλά και ορκισμένους εχθρούς. Προκειμένου ο Βανς να διαμορφώσει μια εικόνα που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στην πραγματικότητα προέβη σε δαιδαλώδεις και επάλληλες συνεντεύξεις με πρόσωπα του επαγγελματικού και οικογενειακού περιβάλλοντος του Musk, με τον ίδιο ωστόσο να αρνείται σθεναρά τη συμμετοχή του στο εγχείρημα. Το γεγονός αυτό και οι αλλεπάλληλες αρνήσεις ατόμων να συνεργαστούν έκανε το έργο του δημοσιογράφου ιδιαίτερα δύσκολο. Η επιμονή του ωστόσο στο τέλος ανταμείφθηκε, με τον Musk να λυγίζει αντιλαμβανόμενος ότι η βιογραφία θα προχωρούσε με ή χωρίς τη συνεργασία του. Από τη στιγμή αυτή και ύστερα ο Βανς είχε τακτικές συνεντεύξεις με τον Musk, ενώ του ανοίχτηκαν και πολλές από τις πόρτες που μέχρι τότε παρέμεναν ερμητικά κλειστές.
Η ροή του βιβλίου ακολουθεί με χρονολογική σειρά τη ζωή του Musk από τα παιδικά του χρόνια στα φοιτητικά και στη συνέχεια στη διοίκηση των πρώτων του επιχειρήσεων, για να καταλήξει τελικά στην SpaceX και την Tesla. Η χρονολογική σειρά κάπου χάνεται όταν η αφήγηση φτάνει στις δύο πρόσφατες του επιχειρήσεις, καθώς ξεχωριστά κεφάλαια αναφέρονται σε κάθε μια τους και επομένως τα χρονολογικά πισωγυρίσματα καθίστανται αναπόφευκτα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα που εμπλέκονται σε κάθε επιχείρηση με δυσκόλεψε κάποιες φορές στο να παρακολουθήσω τη ροή της αφήγησης.
Μέσα από την έρευνα του Βανς ταξιδεύουμε στα παιδικά χρόνια του Musk στη Νότια Αφρική όπου παρουσιάζονται οι ιδιαίτερες κλίσεις του, η εφευρετικότητα και η περιέργειά του, αλλά και η κοινωνική του αδεξιότητα που τον καθιστούσε μοναχικό παιδί και θύμα διαρκούς σχολικού εκφοβισμού. Παράλληλα γίνεται αναφορά στις ταραχώδεις σχέσεις με τον πατέρα του αλλά και στην μεγάλη του ανάγκη-κίνητρο να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ ώστε να πετύχει κάτι αξιοσημείωτο στη ζωή του. Στα κεφάλαια που ακολουθούν παρουσιάζονται οι προσπάθειές του να ιδρύσει και να διοικήσει τις πρώτες του επιχειρήσεις λογισμικού στη Silicon Valley (ως αυτοδίδακτος προγραμματιστής), την Zip2 και την X.com. Η πρώτη δημιούργησε ένα πρόγραμμα-ευρετήριο πληροφορίων για επιχειρήσεις με τη χρήση χαρτών (κάτι σαν προάγγελος του googlemaps), ενώ η δεύτερη, ύστερα από συγχώνευση, γέννησε το PayPal, το γνωστό σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών που υφίσταται μέχρι και σήμερα. Η πώληση και των δύο απέφερε σημαντικά κέρδη για τον Musk και του άνοιξε την όρεξη για πιο μεγαλεπήβολα σχέδια. Σχέδια που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό και ουσιαστικό αντίκτυπο για την ανθρωπότητα.
Η μεγαλύτερη έκταση της βιογραφίας καλύπτεται από τα κεφάλαια που αφορούν την SpaceX και την Tesla, τις δύο πρόσφατες επιχειρήσεις που ίδρυσε και διευθύνει μέχρι και σήμερα. Σκοπός της SpaceX, όπως ρητά και επανειλημμένα έχει δηλώσει ο Musk, είναι η αποστολή ανθρώπων στον Άρη και η ίδρυση αποικίας εκεί. Όσο τρελό και πρόωρο κι αν ακούγεται αυτό το όραμα, η SpaceX έχει να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα σε πιο βραχυπρόθεσμους στόχους, όπως η σημαντικότατη μείωση του κόστους των εκτοξεύσεων πυραύλων, ενώ η καινοτομία των επαναχρησιμοποιούμενων πυραύλων που προσγειώνονται κάθετα στη Γη (υπάρχουν βίντεο στο youtube που μοιάζουν μονταρισμένα αλλά είναι αληθινά!) αναμένεται να φέρει επανάσταση στον τομέα του διαστήματος μειώνοντας ακόμη περισσότερο τα κόστη.
Η Tesla από την άλλη είναι μια εταιρία παραγωγής αμιγώς ηλεκτρονικών αυτοκινήτων και συστοιχιών μπαταριών που έχει ως σκοπό την κατασκευή ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου που θα είναι προσιτό στο ευρύ κοινό των καταναλωτών. Πράγματι, ύστερα από την κυκλοφορία των Model X και Model S, η Tesla κατάφερε να κυκλοφορήσει το Model 3, ένα πιο προσιτό οικογενειακό ηλεκτρικό αυτοκίνητο, ενώ φιλοδοξεί να αναπτύξει ένα δίκτυο δωρεάν φόρτισης των οχημάτων που θα καλύπτει όλες τις ΗΠΑ.
Στο βιβλίο φαίνεται ότι o Musk υπήρξε υπερβολικά ριψοκίνδυνος με τις επενδύσεις του. Τα κέρδη του από την Zip2 και την PayPal επενδύθηκαν εξολοκλήρου στη SpaceX και την Tesla, στα πλαίσια μιας λογικής του "όλα ή τίποτα", ενώ ο ίδιος βρέθηκε πάνω από μια φορά στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, της διάλυσης των επιχειρήσεών του και την κατάρρευσης (για παράδειγμα όταν οι πρώτες εκτοξεύσεις της SpaceX αποτύγχαναν επανειλημμένα, ή όταν η Tesla αδυνατούσε να παράγει οχήματα σε ικανοποιητικό ρυθμό ώστε να καλύψει την υψηλή ζήτηση). Ωστόσο σήμερα ο Elon Musk είναι ο πέμπτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο με μια μυθική περιουσία, με την SpaceX να έχει ορθοποδήσει συντρίβοντας τον ανταγωνισμό, ενώ η Telsa ακόμη αναζητά την βιωσιμότητά της (έχοντας ωστόσο εισάγει στον χώρο της ηλεκτροκίνησης καινοτομίες που αναγκάζονται να μιμηθούν οι παραδοσιακές αυτοκινητοβιομηχανίες).
Ο Βανς προσπαθεί να είναι αντικειμενικός στην απόδοση του πορτρέτου του Musk. Αναφέρει περιστατικά αναλγησίας και σκληρότητας του ως εργοδότη, με αποκορύφωμα την απόλυση της επί σειρά ετών προσωπικής του γραμματέα με τρόπο αγενή και άκομψο. Ο Musk παρουσιάζεται συχνά ιδιότροπος, απρόσωπος και ψυχρός στους εργαζόμενους, ενώ τους ωθεί στα άκρα πιέζοντάς τους λόγω της τελειομανούς του φύσης. Οι εκρήξεις οργής του δεν φαίνεται να είναι σπάνιο φαινόμενο. Παράλληλα η εργασιομανία του και ο τρόπος ζωής του δεν του αφήνει πολύ προσωπικό χρόνο για συναναστροφή με την οικογένειά του, ενώ οι περίοδοι έντονης πίεσης αφήνουν το αποτύπωμά τους πάνω του (έντονες αυξομειώσεις βάρους, αϋπνία, σακούλες στα μάτια). Επίσης είναι περιβόητος για τα υπεραισιόδοξά χρονοδιαγράμματα του, θέτοντας ασφυκτικούς χρονικά στόχους που αδυνατεί να φέρει εις πέρας, παρά την εξοντωτική πίεση των εργαζομένων του. Βέβαια στο τέλος τα καταφέρνει, αλλά με σημαντική χρονοκαθυστέρηση σε σχέση με την αρχική πρόβλεψη.
Ο δημοσιογράφος φαίνεται ωστόσο να γοητεύεται από την ορμητική φύση, την ακλόνητη πίστη στο όραμα και την ακατάπαυστη άρνηση του Musk να το βάλει κάτω, ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν να έχουν χαθεί. Η ευφυία και η επιμονή του τον συναρπάζουν, ενώ υποστηρίζεται ότι ο Musk έχει καταφέρει να εμφυσήσει και στους εργαζόμενους του, ιδιαίτερα στην SpaceX, την πίστη ότι ο σκοπός της εργασίας τους δεν αφορά μόνο τα στενά όρια της επιχείρησης, αλλά εκπορεύεται από ένα ευρύτερο όραμα που αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Για εκείνον οι καινοτομίες και τα επιτεύγματα της SpaceX και της Tesla έχουν φέρει τα πάνω κάτω στον τομέα του διαστήματος και της ηλεκτροκίνησης και ίσως επηρεάσουν σημαντικά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Προσωπικά μέσα από αυτή τη βιογραφία κατέληξα από τη μία να θαυμάζω τον Musk για το πείσμα και το όραμά του, αλλά από την άλλη να με αγανακτεί ο τρόπος συμπεριφοράς του σε ορισμένους ανθρώπους, η τάση του για αυτοπροβολή και η ανάγκη του να καρπώνεται ο ίδιος ονομαστικά τις επιτυχίες των επιχειρήσεων στις οποίες μετείχε.
Είναι τελικά ο Musk ένας τρελός και ασόβαρος οραματιστής ή ένας ευφυής επιχειρηματίας με μεγαλεπήβολους και σημαντικούς για την ανθρωπότητα στόχους που ό,τι βάζει στον νου καταφέρνει να το επιτύχει; Η απάντηση φαίνεται να τείνει προς την δεύτερη επιλογή. Αν και η Tesla αδυνατεί ως τώρα να ανταγωνιστεί τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, οι καινοτομίες της στον χώρο της ηλεκτροκίνησης έχουν υιοθετηθεί από τις περισσότερες από αυτές. Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι σαφώς πιο "πράσινο" και μπορεί να ωφελήσει την ανθρωπότητα. Ωστόσο, αν και έχει καταστεί πιο προσιτό, προς το παρόν αφορά κυρίως την αγορά των ΗΠΑ, όπου το δίκτυο δωρεάν φόρτισης της Tesla έχει αναπτυχθεί επαρκώς. Από την άλλη, πόσο το όραμα του Musk για ίδρυση αποικίας στον Άρη απασχολεί ή επηρεάζει τον μέσο άνθρωπο σήμερα; Καθόλου. Πόσες πιθανότητες υπάρχουν να ξεκινήσει μια τέτοια αποικία μέσα στα ασφυκτικά χρονικά όρια που ο ίδιος ο Musk έχει θέσει; Αν θέλετε τη γνώμη μου, πολύ μικρές. Ωστόσο θεωρώ ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται να θέτει τέτοιους μεγαλεπήβολους και μακροπρόθεσμους στόχους. Να κοιτά ψηλά και να αισθάνεται περήφανη για τα μικρά επιτεύγματα που σημειώνει σε κάθε της βήμα μέχρι τον τελικό σκοπό. Οι καινοτομίες της SpaceX έχουν φέρει επανάσταση στον τομέα του διαστήματος και σίγουρα θα διευκολύνουν-επιταχύνουν επιστημονικά πειράματα, ανακαλύψεις και εφευρέσεις στο μέλλον. Άλλωστε από κάτι τέτοιους "τρελούς" που θέτουν ανέφικτους στόχους η ανθρωπότητα κατάφερε να φτάσει εδώ που βρίσκεται σήμερα.
Elon Musk - Η Tesla, η SpaceX και η αναζήτηση ενός φανταστικού μέλλοντος, Άσλι Βανς, μτφρ. Χρήστος Καψάλης, εκδ. Ψυχογιός, 2018, σελ. 384
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου