Ο Μαρκ Χάντον, βασισμένος στην εξαετή του εργασία δίπλα σε άτομα με αναπηρία, κατάφερε να μας δώσει μια κατατοπιστική εικόνα του πως είναι να ζεις με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Όλο το μυθιστόρημα δίνεται υπό τη σκοπιά του Κρίστοφερ σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, οπότε βιώνουμε τον κόσμο εντελώς διαφορετικά μέσα από τα μάτια του. Σε αυτό βοηθάει πολύ η ιδιαίτερη δομή του βιβλίου που επιδιώκει να προσομοιώσει τον τρόπο σκέψης του Κρίστοφερ. Για παράδειγμα, ο νεαρός σκέφτεται πολύ με εικόνες, σχεδιαγράμματα και χάρτες, οπότε αυτή ακριβώς η οπτικοποίηση μεταφέρεται στο χαρτί από τον συγγραφέα. Έτσι συχνά στην αφήγηση παρατίθεται κάποιο γράφημα, μια ζωγραφιά, ο χάρτης του μετρό ή ένας μαθηματικός τύπος. Με τον τρόπο αυτό το βιβλίο κερδίζει πόντους σε πρωτοτυπία ενώ ο αναγνώστης βιώνει εκ των έσω αυτόν τον διαφορετικό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας.
Μια ακόμη ενδιαφέρουσα πρωτοτυπία είναι η αυτοαναφορικότητα του μυθιστορήματος. Ο Κρίστοφερ είναι αυτός που (υποτίθεται ότι) γράφει το μυθιστόρημα αφού έχει βιώσει όλες αυτές τις εμπειρίες. Γι' αυτό μάλιστα η αρίθμηση των κεφαλαίων δεν ακολουθεί την συνηθισμένη σειρά των φυσικών αριθμών (1,2,3,4...) αλλά γίνεται με βάση τους πρώτους αριθμούς (2,3,5,7,11, 13...), επειδή στον Κρίστοφερ αρέσουν οι πρώτοι αριθμοί. Σε αυτή την αυτοαναφορικότητα προφανώς και αποδίδεται η οπτικοποίηση που ανέφερα πριν , με τη χρήση σχεδιαγραμμάτων και χαρτών.
Η αφοπλιστική ειλικρίνεια του ήρωα, η αδυναμία του να κατανοήσει τις μεταφορές που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στον λόγο τους (για τον Κρίστοφερ μεταφορά=ψέμα), καθώς και οι δυσκολίες του να μεταφράσει τα συναισθήματά, τις εκφράσεις και τις κινήσεις τους οδηγούν σε κωμικές συζητήσεις και καταστάσεις και προκαλούν άφθονο γέλιο. Είναι αυτή η τάση που έχει δώσει ο συγγραφέας στο μυθιστόρημα, να παρουσιάζει ακόμη και σοβαρές καταστάσεις υπό την αθώα, εντελώς κυριολεκτική σκοπιά του Κρίστοφερ δίνοντας τους πιο εύθυμο και ανάλαφρο τόνο. Όμως, κοιτάζοντας πίσω από τις γραμμές, το ανάλαφρο κλίμα και τον λιτό και στερεοτυπικό τρόπο γραφής κρύβονται προβληματισμοί και αλήθειες για τις ανθρώπινες σχέσεις, τη συμπεριφορά μας απέναντι στους άλλους μέσα ή έξω από το οικογενειακό πλαίσιο καθώς και τα στερεότυπα που κυριαρχούν στην κοινωνία. Είναι αυτή ακριβώς η κυριολεκτική ματιά του αυτισμού που "λέει τα πράγματα με το όνομά τους", αδυνατώντας να καλλωπίσει την αλήθεια με εύηχα ψέματα. Ο βασιλιάς είναι γυμνός, κι αυτός πολλές φορές μπορεί πιο εύκολα να το αναφωνήσει κάποιος με δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες, όπως ο Κρίστοφερ.
Στο κεφάλαιο 73 (πρώτος αριθμός) δίνεται μια καταγραφή των προβλημάτων συμπεριφοράς που παρουσιάζει ο ήρωας. Καταγράφονται δεκαέξι προβλήματα (πχ δε μιλάω στους ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα, στριγκλίζω με όλη μου τη δύναμη όταν είμαι θυμωμένος ή συγχυσμένος, βογκάω, δεν τρώω το φαγητό μου αν ένα είδος τροφής ακουμπάει το άλλο, δε χαμογελάω, δέρνω τους άλλους, δεν αγγίζω κίτρινα ή καφετιά πράγματα, μισώ τη Γαλλία και άλλα) και δίνεται μια σαφής εικόνα της τυπικής συμπεριφοράς ενός ατόμου με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (ΔΑΔ). Όμως θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι επειδή κάθε περίπτωση είναι διαφορετική προφανώς και άλλα άτομα που έχουν διαγνωστεί επίσης με ΔΑΔ δε σημαίνει ότι θα παρουσιάζουν αυτές ακριβώς τις δυσκολίες, ούτε θα πρέπει το βιβλίο αυτό να αντιμετωπιστεί ως επιστημονικό εγχειρίδιο. Ωστόσο είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για έρθει ο αναγνώστης σε επαφή με έναν τρόπο σκέψης διαφορετικό και να τον κατανοήσει.
Η πλοκή του μυθιστορήματος, λόγω της ιδιαίτερης γραφής και των πρωτοτυπιών, με συνεπήρε εξ' αρχής. Ωστόσο, ύστερα από μια σημαντική αποκάλυψη-κορύφωση περίπου στα μισά της ιστορίας, είναι πιθανόν να κουράσει κάποιους στο δεύτερο μισό. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει και ο τρόπος σκέψης-γραφής του "Κρίστοφερ", ο οποίος πέρα από την αδιαμφισβήτητη πρωτοτυπία του, διατρέχει όλο το βιβλίο και επομένως κάποια στιγμή φαντάζει στερεοτυπικά επαναλήψιμος. Βέβαια αυτή ήταν η πρωτότυπη ιδέα του συγγραφέα και την ακολούθησε πιστά ως το τέλος: να γράψει ένα μυθιστόρημα με συγγραφέα-αφηγητή έναν νεαρό με ΔΑΔ (αυτισμό). Δε θα μπορούσα λοιπόν να του το προσάψω σαν αρνητικό, από τη στιγμή που έμεινε πιστός στο πλάνο του ως το τέλος.
Οι γονείς του Κρίστοφερ, είναι ρεαλιστικοί και εύθραυστοι. Κάνουν λάθη, ζουν με αυτά και παλεύουν (ή όχι) να τα ανατρέψουν. Προσωπικά με κέρδισε η Σομπάν, η δασκάλα του Κρίστοφερ, με την επιστημονική και ανθρώπινη προσέγγισή της που έχει αναλάβει τον ρόλο βοηθήσει τον Κρίστοφερ να επικοινωνεί πιο λειτουργικά με τον υπόλοιπο κόσμο. Φυσικά την παράσταση κερδίζει ο ίδιος ο Κρίστοφερ με την ιδιοσυγκρασία του, καθώς όλο το βιβλίο είναι "χτισμένο" πάνω του.
Μου άρεσε επίσης σαν ιδέα η παράθεση του παραρτήματος στο τέλος του βιβλίου και η ρεαλιστική αιτιολόγηση της ανάγκης ύπαρξής του. Βρήκα όμως κάπως άκαιρο και γεμάτο ασύνδετες με το μυθιστόρημα εικασίες και υποθέσεις το επίμετρο στο τέλος της ελληνικής έκδοσης.
Το "Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα" του Μαρκ Χάντον είναι ένα παράθυρο στον ιδιαίτερο και ξεχωριστό κόσμο των ατόμων με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές -Αυτισμό. Μπορούν να το απολαύσουν εξίσου τόσο αναγνώστες που έχουν επαφή με το ζήτημα του αυτισμού όσο και αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τίποτα επ' αυτού, ενώ προορίζεται και για εφήβους. Μέσα από ένα φαινομενικά απλό μυστήριο (ποιος σκότωσε τον σκύλο της γειτόνισσας;) και με ευφάνταστη πρωτοτυπία ξεπροβάλει ένας κόσμος διαφορετικός κι ένας τρόπος σκέψης ιδιαίτερος, που φωτίζει και θέτει υπό αμφισβήτηση, υπό το πρίσμα της διαφορετικότητάς του, τις δυσλειτουργικές ανθρώπινες σχέσεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας.
Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα, Μαρκ Χάντον, μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Ψυχογιός, 2004
https://www.psichogios.gr/el/poios-skotwse-to-skylo-ta-mesanyxta.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου