"'Ολα αυτά που λέει τούτη η ιστορία έγιναν στην Αγγλία, αλλά θα μπορούσαν να ’χουν γίνει και στη δική μας χώρα κι οπουδήποτε αλλού στη Γη. Μου τα αφηγήθηκε ένας Άγγλος, ο κύριος Τζορτζ Όργουελ, άνθρωπος δίκαιος και θαρραλέος. Δεν θυμάμαι ακριβώς πώς μου τα είπε, έτσι θα προσπαθήσω να σας τα διηγηθώ με τα δικά μου λόγια."
Ως λάτρης του Όργουελ, και ως εκπαιδευτικός, δε θα μπορούσα παρά να αισθάνομαι ενθουσιασμό για την εν λόγω διασκευή. Κάποιο καιρό τώρα έψαχνα τρόπους να φέρω σε επαφή μαθητές δημοτικού με το έργο του Όργουελ, και η προφανής λύση ήταν η Φάρμα των Ζώων. Το κείμενο ωστόσο χρειαζόταν αρκετές μετατροπές για να γίνει πιο κατανοητό και κατάλληλο για παιδιά αυτής της ηλικίας, αλλά και για να αμβλυνθεί το απαισιόδοξο φινάλε του που δε θα περνούσε το κατάλληλο μήνυμα. Και τότε έπεσε στα χέρια μου η διασκευή αυτή του Μιχάλη Μακρόπουλου. Αυτομάτως τα χέρια μου λύθηκαν.
Η πλοκή και το πνεύμα του πρωτότυπου ακολουθούνται πίστα, σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην αλλοιώνονται τα κεντρικά μηνύματα της ιστορίας, με τις κατάλληλες βέβαια προσαρμογές: Σε μια φάρμα τα ζώα επαναστατούν αποτινάζοντας τον ζυγό καταπίεσης που τους έχει επιβάλει ο άνθρωπος και εγκαθιδρύοντας το δικό τους σύστημα διακυβέρνησης όπου "όλα τα ζώα είναι ίσα". Τα γουρούνια, ως πιο έξυπνα, τίθενται επικεφαλής του όλου εγχειρήματος. Η εξουσία όμως διαφθείρει... Έτσι, με τον καιρό, διαφαίνεται ότι "μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα"...
Η πιο χτυπητή προσαρμογή του κειμένου είναι το φινάλε του (το μεγαλύτερο αγκάθι για αυτές τις ηλικίες) το οποίο αλλάζει εντελώς, δίνοντας μια αισιόδοξη νότα και αποδίδοντας δικαιοσύνη. Οι καταπιεστές παίρνουν αυτό που τους αξίζει. Το ίδιο και οι καταπιεσμένοι.
Επίσης μια ακόμη εμφανής διάφορα είναι η προσθήκη δύο παιδιών, των ανιψιών του σκληρού καταπιεστή της φάρμας, του κυρίου Τζόουνς. Αυτά τα παιδιά είναι συμπονετικά. Αγαπούν τα ζώα και προσπαθούν να τα βοηθήσουν, σε αντίθεση με τους άλλους ανθρώπους που τα καταπιέζουν. Έτσι αποφεύγεται η ταύτιση όλων των ανθρώπων συλλήβδην με τους καταπιεστές ενώ προβάλλεται το ενδιαφέρον και η αγάπη για τα ζώα ως αξία.
Φυσικά οι προσαρμογές δεν τελειώνουν εδώ, καθώς το κείμενο προφανώς έχει περικοπεί και η αφήγηση έχει επιταχυνθεί, ενώ τα περίπλοκα, δυσνόητα (πχ η ιδεολογία του Ζωϊσμού) ή περιττά για αυτή την ηλικία στοιχεία έχουν αφαιρεθεί.
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος, με τη μεγάλη του μεταφραστική εμπειρία, μας δίνει μια διασκευή που χαρακτηρίζεται από άρτια χρήση της γλώσσας, με ύφος και λεξιλόγιο προσαρμοσμένο για τις μικρές ηλικίες. Το αδιόρατο και σαρκαστικό, σε ορισμένα σημεία, χιούμορ του πιστεύω ότι θα κερδίσει μικρούς και μεγάλους. Ο εκδοτικός οίκος αναφέρει ότι το βιβλίο είναι κατάλληλο για ηλικίες από 9 και πάνω. Ωστόσο έχω την πεποίθηση ότι αυτή την αλληγορία καταπιεστών-καταπιεσμένων αλλά και το δίπολο ισότητα-ανισότητα θα μπορούσαν να τα κατανοήσουν και μαθητές των μικρότερων τάξεων του δημοτικού. Σε αυτό συνηγορούν τόσο η ροή της ιστορίας, με τα συμπεράσματα να βγαίνουν αβίαστα, όσο και το παραμυθοφανές της περιτύλιγμα που την καθιστά θελκτική και στα μικρότερα παιδιά. Σε κάθε περίπτωση είμαι διατεθειμένος να το διαπιστώσω στην πράξη αυτό με τους δικούς μου μαθητές (Γ' τάξη).
Να αναφέρω επίσης την πολύ όμορφη εικονογράφηση από την Θέντα Μιμηλάκη που ζωντανεύει έξοχα την ιστορία, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι όλη η επιμέλεια του βιβλίου, με το σκληρό, τραχύ και ευχάριστο στην υφή εξώφυλλο, είναι πολύ προσεγμένη.
Ήρθε επιτέλους η στιγμή που το έργο του Όργουελ γίνεται προσιτό σε μικρές ηλικίες, επιτρέποντας στα παιδιά με τρόπο αλληγορικό και διασκεδαστικό να διαπραγματευτούν έννοιες και αξίες όπως η καταπίεση, η ισότητα και η ανισότητα, να τις κάνουν κτήμα τους, να τις μεταχειριστούν στην φαρέτρα τους για την λειτουργικότερη κατανόηση του κόσμου και, αργότερα, να τις αξιοποιήσουν για τη βελτίωσή του, με τη μη ανοχή τους απέναντι σε οποιασδήποτε μορφής καταπίεση. Η ζωή τους βρίσκεται στα χέρια τους. Αυτό θα επιθυμούσε άλλωστε, θεωρώ, και ο ίδιος ο Όργουελ.
"Μάλιστα, μπορεί να μην έγιναν όλα όπως σας τα γράφω... Αλλά δεν πειράζει, γιατί υπάρχει το δικό του βιβλίο (του Τζορτζ Όργουελ) να με διορθώσει, αν κάνω λάθος. Μην ξεχάσετε λοιπόν, άμα μεγαλώσετε λίγο, να το διαβάσετε, καθώς και τα άλλα σπουδαία βιβλία που έχει γράψει, όπως Ο Δρόμος προς την Απόβάθρα του Γουίγκαν ή, το πιο σπουδαίο από όλα, αυτό με τον τίτλο 1984."
"Η Φάρμα των Ζώων", Τζώρτζ Όργουελ, δσκ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εικ. Θέντα Μιμηλάκη, εκδ. Διόπτρα, σελ. 88, 2020
https://www.dioptra.gr/vivlio/paidika-vivlia/i-farma-ton-zoon/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου